Η Διαταραχή Πανικού ανήκει στην κατηγορία των Διαταραχών Άγχους. Με βάση το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM-5), οι Διαταραχές Άγχους χαρακτηρίζονται από υπερβολικό ή/και ιδιαίτερα συχνό άγχος, το οποίο επηρεάζει τη λειτουργικότητα του ατόμου ή του προκαλεί υπερβολική δυσφορία.
Το άγχος προκύπτει από την ανησυχία του ατόμου σχετικά με ένα ζήτημα που πιθανολογεί ή γνωρίζει ότι θα εμφανιστεί και το κατά πόσο θα είναι σε θέση να το διαχειριστεί αποτελεσματικά. Στις Διαταραχές Άγχους σημαντικός παράγοντας αποτελεί επίσης το αίσθημα του φόβου που κατακλύζει τα άτομα, η πρώτη αυτή αντίδραση δηλαδή που μας δημιουργείται όταν νιώθουμε απειλή.
Διαγνωστικά Κριτήρια Διαταραχής Πανικού
Όσον αφορά στη Διαταραχή Πανικού πιο συγκεκριμένα, τα διαγνωστικά κριτήρια (DSM-5) περιλαμβάνουν:
(1) τις επαναλαμβανόμενες και συχνά απροσδόκητες κρίσεις πανικού με διάρκεια λεπτών, αφού συνήθως κυμαίνονται στα 10-15 λεπτά
(2) την ανησυχία – φόβο του ατόμου για τουλάχιστον ένα μήνα σχετικά με επόμενες κρίσεις πανικού και τις πιθανές συνέπειές τους, καθώς και την τροποποίηση της συμπεριφοράς του ατόμου εξαιτίας των κρίσεων πανικού. Σε αυτή την περίπτωση το άτομο αλλάζει τη συμπεριφορά του με σκοπό να αποφύγει καταστάσεις που πιστεύει ότι ενδεχομένως θα πυροδοτήσουν μια κρίση πανικού.
Τέλος, η διάγνωση θα πρέπει να λάβει υπόψη το αν οι κρίσεις πανικού προήλθαν λόγω χρήσης ουσιών ή αν η αιτία τους επεξηγείται καλύτερα από την ύπαρξη μιας διαφορετικής ψυχικής ή/και σωματικής διαταραχής.
Τα παραπάνω δε σημαίνουν ότι μια μεμονωμένη κρίση πανικού θα οδηγήσει αναπόφευκτα και στην διάγνωση Διαταραχής Πανικού, αφού κριτήριο θεωρούνται οι περισσότερες από μία κρίσεις σε σύντομο σχετικά χρονικό διάστημα.
Σωματικά συμπτώματα Κρίσης Πανικού: Σύμφωνα με το DSM-5, κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πανικού το άτομο θα πρέπει να αναφέρει τουλάχιστον τέσσερα (4) από τα παρακάτω:
- Τρέμουλο
- Πόνο στο στήθος
- Απόσπαση από το περιβάλλον (αποπραγματοποίηση)
- Απόσπαση από τον εαυτό/σώμα του/της (αποπροσωποποίηση)
- Αύξηση καρδιακού παλμού
- Ίδρωμα
- Αίσθημα πνιγμού
- Λαχάνιασμα
- Ίλιγγο, ζαλάδα ή λιποθυμία
- Ναυτία ή στομαχόπονο
- Ζεστές και κρύες εξάψεις
- Μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα
- Φόβος πως θα τρελαθεί
- Φόβος πως θα πεθάνει
Θεραπεία Διαταραχής Πανικού – Γνωστική Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία
Η θεραπεία της Διαταραχής Πανικού διαρκεί τόσο ώστε να παρουσιαστεί σημαντική μείωση στη συχνότητα των κρίσεων πανικού που εμφανίζονται στη Διαταραχή Πανικού. Η θεραπεία μπορεί να είναι ψυχοθεραπευτική ή φαρμακευτική (αλλά και συνδυαστικά). Αποτελεσματική ψυχοθεραπευτική μέθοδος αποτελεί η Γνωστική – Συμπεριφορική Θεραπεία. Στο γνωστικό μοντέλο της Διαταραχής Πανικού (ό,τι αφορά δηλαδή τις σκέψεις μας την ώρα μιας κρίσης πανικού και μετά το πέρας αυτής), θέτονται ως ζητήματα η λανθασμένη εκτίμηση όσον αφορά τον κίνδυνο, η παρερμηνεία των σωματικών συμπτωμάτων και η διαδικασία των αυτόματων σκέψεων μέσω των οποίων το άτομο βιώνει μια κρίση πανικού. Επομένως, πρωταρχικός στόχος της ΓΣΘ είναι η αναγνώριση των παραπάνω και η σταδιακή τροποποίησή τους1.
Μία μέθοδος που χρησιμοποιείται στη ΓΣΘ για την καταπολέμηση του πανικού είναι αυτή της έκθεσης, όπου το άτομο με την κατάλληλη καθοδήγηση από το θεραπευτή εκτίθεται επίτηδες και αυτοβούλως στις σωματικές αισθήσεις που σχετίζονται με τον πανικό (τα σωματικά δηλαδή συμπτώματα που αναφέρονται παραπάνω). Με την εξάσκηση και την επανάληψη, το άτομο μαθαίνει να αναγνωρίζει τα σωματικά συμπτώματα που βιώνει, να τα διαχειρίζεται και να μην τα θεωρεί πλέον ικανά να του στερήσουν τον έλεγχο. Με άλλα λόγια, δημιουργείται ένα περιβάλλον ασφαλέστερο, όπου τα σωματικά συμπτώματα σταδιακά γίνονται όλο και πιο προβλέψιμα και ταυτόχρονα λιγότερο τρομακτικά για το άτομο (Craske, Maidenberg, & Bystritsky, 2001).
1Beck (1988), Clark (1986)
References
Beck, A. T. (1988). Cognitive approaches to panic disorder: Theory and therapy. In S. Rachman & J. D. Maser (Eds.), Panic: Psychological perspectives (pp. 91-109). Hillsdale, NJ, US: Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
Clark, D. M. (1986). A cognitive approach to panic. Behaviour Research and Therapy, 24(4), 461-470. doi:10.1016/0005-7967(86)90011-2
Craske, M., Maidenberg, E. and Bystritsky, A. (1995). Brief cognitive-behavioral versus nondirective therapy for panic disorder. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 26(2), pp.113-120.
Craske, M. G., & Barlow, D. H. (2001). Panic disorder and agoraphobia. In D. H. Barlow (Ed.), Clinical handbook of psychological disorders (pp. 1-59). New York: Guilford.
Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5. (2013). Arlington, VA: American Psychiatric Association
Torpy, J. M., Burke, A. E., & Golub, R. M. (2011). Panic Disorder. JAMA. 305(12):1256. doi:10.1001/jama.305.12.1256
Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπευτής