Η αναζήτηση της ανακούφισης και της ψυχικής ευεξίας μας φέρνει στο κατώφλι καινοτόμων θεραπειών όπως το EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing), ένας φάρος ελπίδας για αμέτρητα άτομα. Η θεραπεία EMDR, που χαρακτηρίζεται από τη μοναδική προσέγγισή της στην επεξεργασία δυσλειτουργικών αναμνήσεων, σκέψεων, συναισθημάτων και σωματικών αισθήσεων προσφέρει μια πολλά υποσχόμενη οδό για θεραπεία και αυτο-ανακάλυψη. Αυτό το άρθρο εμβαθύνει στη μετασχηματιστική δύναμη του EMDR, διερευνώντας τη μεθοδολογία του, τα επιστημονικά του θεμέλια και τις επιπτώσεις στην πραγματική ζωή σε άτομα που επιδιώκουν να αφήσουν πίσω τα βάρη του παρελθόντος τους.
Η ανακάλυψη του EMDR
Η θεραπεία EMDR προέκυψε από τις παρατηρήσεις της ψυχολόγου Francine Shapiro στα τέλη της δεκαετίας του 1980. Καθώς περπατούσε σε ένα πάρκο, η Shapiro παρατήρησε ότι ορισμένες κινήσεις των ματιών μείωσαν σημαντικά τη συναισθηματική ένταση των ανησυχητικών σκέψεων της. Αυτή η ανακάλυψη οδήγησε στην ανάπτυξη του EMDR, μιας θεραπείας που χρησιμοποιεί αμφίπλευρη διέγερση, όπως πλευρικές κινήσεις των ματιών, για την επεξεργασία και την απευαισθητοποίηση των τραυματικών αναμνήσεων. Σε αντίθεση με τις παραδοσιακές θεραπείες ομιλίας, το EMDR δεν βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη λεκτική επικοινωνία, καθιστώντας το ένα ευέλικτο εργαλείο για άτομα που μπορεί να δυσκολεύονται να εκφράσουν τις εμπειρίες τους (Shapiro, 1989).
Η βάση του EMDR: Νους και Μνήμη
Στον πυρήνα της, η θεραπεία EMDR υποστηρίζεται από το μοντέλο της Προσαρμοστικής Επεξεργασίας Πληροφοριών (AIP Model), το οποίο υποστηρίζει ότι το ψυχολογικό στρες προκύπτει από μη επεξεργασμένες αναμνήσεις που είναι αποθηκευμένες σε δυσπροσαρμοστικές μορφές. Το EMDR διευκολύνει την επανεπεξεργασία αυτών των αναμνήσεων, επιτρέποντας την ενσωμάτωσή τους στα τυπικά δίκτυα μνήμης του εγκεφάλου. Αυτή η διαδικασία πιστεύεται ότι μιμείται τη φυσική ψυχολογική κατάσταση που σχετίζεται με τον ύπνο REM (Rapid Eye Movement), κατά τη διάρκεια του οποίου ο εγκέφαλος επεξεργάζεται τις καθημερινές συναισθηματικές εμπειρίες (Stickgold, 2002).
Πρόσφατες νευρολογικές μελέτες έχουν ρίξει φως στην αποτελεσματικότητα του EMDR, δείχνοντας αλλαγές στα πρότυπα ενεργοποίησης του εγκεφάλου μετά τη θεραπεία. Για παράδειγμα, μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Journal of Clinical Psychology βρήκε σημαντικές μειώσεις στη δραστηριότητα της αμυγδαλής, που σχετίζεται με αντιδράσεις φόβου, μετά από θεραπεία EMDR, υποστηρίζοντας την αποτελεσματικότητά της στη θεραπεία των συμπτωμάτων PTSD (Lansing et al., 2020).
Η Διαδικασία του EMDR: Πως γίνεται το EMDR;
Η θεραπεία EMDR είναι δομημένη γύρω από ένα μοντέλο οκτώ φάσεων που καθοδηγεί σχολαστικά τόσο τον θεραπευτή όσο και τον θεραπευόμενο στη διαδικασία επούλωσης. Αυτό το ταξίδι ξεκινά με τη λήψη ιστορικού, ακολουθούμενη από προετοιμασία, όπου ο θεραπευτής εξηγεί τη διαδικασία EMDR και δημιουργείται σχέση εμπιστοσύνης. Ο πυρήνας του EMDR βρίσκεται στις επόμενες φάσεις, όπου οι μνήμες-στόχοι εντοπίζονται και επεξεργάζονται μέσω διμερούς διέγερσης, οδηγώντας στην απευαισθητοποίηση της δυσφορίας και στην εδραίωση των θετικών πεποιθήσεων. Οι τελικές φάσεις περιλαμβάνουν τη διασφάλιση της σταθερότητας του θεραπευόμενου και την επανεξέταση της προόδου που έχει σημειωθεί, ενισχύοντας τον σταθερό αντίκτυπο της θεραπείας και εξετάζοντας μελλοντικά σενάρια (Shapiro, 2001).
Καταρρίπτοντας τους μύθους για το EMDR
Παρά την αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητά του, το EMDR αντιμετωπίζεται μερικές φορές με σκεπτικισμό, εν μέρει λόγω εσφαλμένων αντιλήψεων σχετικά με τη φύση και τη δυνατότητα εφαρμογής του. Σε αντίθεση με την ιδέα ότι το EMDR είναι μια «γρήγορη λύση», είναι μια ολοκληρωμένη θεραπευτική προσέγγιση που απαιτεί ενδελεχή αξιολόγηση και προσαρμοσμένη εφαρμογή. Επιπλέον, ενώ το EMDR είναι γνωστό για τη θεραπεία του PTSD, η χρησιμότητα του επεκτείνεται σε μια σειρά ψυχολογικών ζητημάτων, όπως το άγχος, οι κρίσεις πανικού, η κατάθλιψη και οι φοβίες, διευρύνοντας το πεδίο εφαρμογής του.
Πέρα από το τραύμα, προς τη θεραπεία
Η θεραπεία EMDR αποτελεί απόδειξη της ανθρώπινης ικανότητας για ανθεκτικότητα και ανανέωση. Το EMDR προσφέρει ένα μονοπάτι όχι μόνο προς την ανάκαμψη αλλά και τη μεταμόρφωση. Καθώς συνεχίζουμε να αποκαλύπτουμε τα βάθη των δυνατοτήτων του, το EMDR παραμένει ένα ισχυρό εργαλείο στη συλλογική αναζήτηση για ψυχική ευεξία και εσωτερική γαλήνη.
Συχνές ερωτήσεις:
Σε τι διαφέρει το EMDR από άλλες θεραπείες;
Το EMDR ξεχωρίζει από τις παραδοσιακές θεραπείες κυρίως λόγω της χρήσης διμερούς διέγερσης, όπως οι κινήσεις των ματιών, για την επεξεργασία αναμνήσεων. Σε αντίθεση με τις θεραπείες που βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στην ομιλία και τις γνωστικές παρεμβάσεις, το EMDR εστιάζει στις συναισθηματικές και φυσιολογικές πτυχές του τραύματος, διευκολύνοντας τις εγγενείς διαδικασίες “επούλωσης” του εγκεφάλου. Αυτή η προσέγγιση ευθυγραμμίζεται με το μοντέλο της Προσαρμοστικής Επεξεργασίας Πληροφοριών, υποδηλώνοντας ότι το EMDR βοηθά τον εγκέφαλο να επανεπεξεργάζεται τις δυσφορικές μνήμες, γνωσίες και συναισθήματα (Shapiro, 2001).
Μπορεί το EMDR να χρησιμοποιηθεί για ζητήματα εκτός από το PTSD;
Ναι, το EMDR έχει εφαρμοστεί αποτελεσματικά σε ένα ευρύ φάσμα ψυχολογικών ζητημάτων πέρα από το PTSD, συμπεριλαμβανομένων των αρνητικών σκέψεων, του άγχους, των κρίσεων πανικού, της κατάθλιψης, των φοβιών και των διαταραχών που σχετίζονται με το στρες. Επίσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί για ενίσχυση του performance σε αθλητές, καλλιτέχνες, ομιλητές, επαγγελματίες κ.α (Foster,2012). Η έρευνα έχει δείξει την αποτελεσματικότητά του σε ποικίλες κλινικές παρουσιάσεις, υποδεικνύοντας την ευελιξία του ως θεραπευτικού εργαλείου (Valiente-Gómez et al., 2017).
Είναι ασφαλής η θεραπεία EMDR για παιδιά και εφήβους;
Το EMDR θεωρείται ασφαλές και αποτελεσματικό για παιδιά και εφήβους. Έχει προσαρμοστεί για να ανταποκρίνεται στις αναπτυξιακές ανάγκες των νεότερων πελατών, με μελέτες που αποδεικνύουν την επιτυχία του στη θεραπεία τραύματος και άλλων δυσάρεστων εμπειριών σε αυτόν τον πληθυσμό (Tufnell, 2005).
Πόσες συνεδρίες απαιτεί συνήθως το EMDR για να δεις αποτελέσματα;
Ο αριθμός των απαιτούμενων συνεδριών EMDR μπορεί να ποικίλλει σημαντικά ανάλογα με τις περιστάσεις του ατόμου και την πολυπλοκότητα του τραύματός του. Κάποιοι μπορεί να βιώσουν ανακούφιση μέσα σε λίγες συνεδρίες, ενώ άλλοι μπορεί να απαιτήσουν μια πιο εκτεταμένη περίοδο θεραπείας. Κατά μέσο όρο, ένα σχέδιο θεραπείας μπορεί να εκτείνεται από 6 έως 12 συνεδρίες, αλλά αυτό μπορεί να προσαρμοστεί με βάση την πρόοδο και τις ανάγκες του πελάτη (Shapiro, 2001).
Είναι μόνιμη η ανακούφιση που προκύπτει από τη θεραπεία EMDR;
Πολλά άτομα που υποβάλλονται σε θεραπεία EMDR αναφέρουν διαρκή ανακούφιση από τα συμπτώματά τους. Η διαδικασία στοχεύει στην επίλυση των τραυματικών αναμνήσεων, μειώνοντας τον συναισθηματικό αντίκτυπό τους και αποτρέποντάς τους από το να προκαλέσουν αγωνία στο μέλλον. Διαχρονικές μελέτες έχουν δείξει ότι τα οφέλη της θεραπείας EMDR μπορούν να διατηρηθούν με την πάροδο του χρόνου, υποδηλώνοντας ότι τα αποτελέσματά της είναι διαρκή (Ironson et al., 2002).
Τι πρέπει να περιμένει κανείς κατά την πρώτη συνεδρία EMDR;
Η πρώτη συνεδρία EMDR συνήθως περιλαμβάνει μια ενδελεχή αξιολόγηση του ιστορικού του θεραπευόμενου και μια εξήγηση της διαδικασίας EMDR από τον θεραπευτή. Ο θεραπευτής θα συζητήσει τις συγκεκριμένες ανάγκες και τους στόχους του πελάτη για θεραπεία, διασφαλίζοντας σαφή κατανόηση και άνεση με την προσέγγιση EMDR. Αυτή η αρχική φάση θέτει τα θεμέλια για τα επόμενα στάδια της θεραπείας EMDR (Shapiro, 2001).
Βιβλιογραφικές αναφορές
– Ironson, G., Freund, B., Strauss, J. L., & Williams, J. (2002). Comparison of two treatments for traumatic stress: A community-based study of EMDR and prolonged exposure. Journal of Clinical Psychology, 58(1), 113-128.
– Foster, S.L. (2012) Integrating positive psychology applications into the EMDR Peak Performance. European Review of Applied Psychology, 62 (4). 213-217
– Lansing, K., Amen, D. G., Hanks, C., & Rudy, L. (2005). High-resolution brain SPECT imaging and Eye Movement Desensitization and Reprocessing in police officers with PTSD. Journal of Neuropsychiatry and Clinical Neurosciences, 32(1), 89-96.
– Shapiro, F. (1989). Efficacy of the Eye Movement Desensitization Procedure in the Treatment of Traumatic Memories. Journal of Traumatic Stress, 2(2), 199-223.
– Shapiro, F. (2001). Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR): Basic Principles, Protocols, and Procedures. 2nd Ed. Guilford Press.
– Stickgold, R. (2002). EMDR: A putative neurobiological mechanism of action. Journal of Clinical Psychology, 58(1), 61-75.
– Tufnell, G. (2005). Eye Movement Desensitization and Reprocessing in the treatment of pre-adolescent children with post-traumatic symptoms. Clinical Child Psychology and Psychiatry, 10(4), 587-600.
– Valiente-Gómez, A., Moreno-Alcázar, A., Treen, D., Cedrón, C., Colom, F., Pérez, V., & Amann, B. L. (2017). EMDR beyond PTSD: A Systematic Literature Review. Frontiers in Psychology, 8, 1668.
Ιωάννα Σαμαρά
Νευροψυχολόγος, Ειδική Αγωγή παιδιών & εφήβων