Μήπως έχω αυτισμό; Υπάρχει αυτισμός στους ενήλικες; Υπάρχει κάποιο τεστ για τη ΔΕΠΥ; Γιατί είμαι τόσο αναβλητικός; Σε αυτά τα ερωτήματα δίνει απάντηση ένας νευροψυχολόγος, καθώς εξετάζει πώς η λειτουργία του εγκεφάλου επηρεάζει τη συμπεριφορά και εκπαιδεύεται εις βάθος στη διάγνωση νευροαναπτυξιακών διαταραχών (ΔΕΠΥ, Αυτισμός, Δυσλεξία ενηλίκων και παιδιών/εφήβων). Χρησιμοποιεί τις συνδυασμένες επιστήμες της νευρολογίας, της ψυχολογίας και της ψυχιατρικής και τις εφαρμόζει σε άτομα που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στους τομείς της προσοχής, της μάθησης, της μνήμης, της γλώσσας, της οπτικής και χωρικής λειτουργίας και της αισθητηριοκινητικής λειτουργίας. Εφαρμόζει επίσης την επιστήμη σε «ανώτερες» (μεταγνωστικές) δεξιότητες του εγκεφάλου όπως ο σχεδιασμός, η οργάνωση, η λήψη αποφάσεων και η επίλυση προβλημάτων.
Τι είναι η νευροψυχολογία;
Η νευροψυχολογία ασχολείται με τις σχέσεις μεταξύ του εγκεφάλου και της συμπεριφοράς. Οι νευροψυχολόγοι πραγματοποιούν αξιολογήσεις για να χαρακτηρίσουν τις συμπεριφορικές και γνωστικές αλλαγές που προκύπτουν από κάποια ασθένεια ή τραυματισμό του κεντρικού νευρικού συστήματος, όπως η ΔΕΠΥ, ο αυτισμός, η άνοια, η νόσος του Πάρκινσον ή άλλη διαταραχή. Οι νευροψυχολόγοι εστιάζουν επίσης στην αποκατάσταση ή την προσαρμογή σε αυτές τις συμπεριφορικές και ψυχικές αλλαγές και άλλα πιθανά συμπτώματα.
Τι είναι η τηλενευροψυχολογία;
Η τηλενευροψυχολογία αντιπροσωπεύει μια σημαντική εξέλιξη στον τομέα της ψυχολογίας και της νευροψυχολογίας, δίνοντας τη δυνατότητα για διερεύνηση και παρέμβαση από απόσταση. Αυτή η προσέγγιση χρησιμοποιεί την τεχνολογία των τηλεπικοινωνιών για να παρέχει εξειδικευμένη αξιολόγηση και παρέμβαση σε άτομα, καθώς ασχολείται με την εξ’ αποστάσεως διερεύνηση πιθανών αλλαγών στη γνωστική λειτουργία ή στη συναισθηματική κατάσταση του ατόμου, με στόχο τη διάγνωση και κατ’ επέκταση το σχεδιασμό της κατάλληλης παρέμβασης.
Τι είναι η νευροψυχολογική αξιολόγηση;
Η νευροψυχολογική αξιολόγηση είναι μια αξιολόγηση του τρόπου λειτουργίας του εγκεφάλου κάποιου, η οποία δίνει έμμεσα πληροφορίες σχετικά με τη δομική και λειτουργική ακεραιότητα του εγκεφάλου. Η νευροψυχολογική αξιολόγηση περιλαμβάνει συνέντευξη και χορήγηση τεστ. Οι δοκιμές είναι συνήθως δοκιμές τύπου μολυβιού και χαρτιού. Ορισμένες δοκιμασίες μπορεί να είναι αυτοαναφορικές που σημαίνει ότι ολοκληρώνονται από το θεραπευόμενο, ωστόσο απαιτείται η χορήγηση από νευροψυχολόγο για την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων.
Οι νευροψυχολογικές εξετάσεις (σε αντίθεση με τις γνωστικές και συμπεριφορικές νευρολογικές οθόνες δίπλα στο κρεβάτι) είναι τυποποιημένες, που σημαίνει ότι δίνονται με τον ίδιο τρόπο σε όλους τους ασθενείς και βαθμολογούνται με παρόμοιο τρόπο κάθε φορά. Αν και οι ατομικές βαθμολογίες είναι σημαντικές, ο νευροψυχολόγος εξετάζει όλα τα δεδομένα από την αξιολόγηση για να καθορίσει ένα πρότυπο γνωστικών δυνατών και αδυναμιών και με τη σειρά του, να κατανοήσει περισσότερα για το πώς λειτουργεί ο θεραπευόμενος.
Τα νευροψυχολογικά τεστ αξιολογούν τη λειτουργικότητα σε διάφορους τομείς όπως: νοημοσύνη, εκτελεστικές λειτουργίες, προσοχή, μνήμη, γλώσσα, αντίληψη, αισθητηριοκινητικές λειτουργίες, κίνητρα, κατάσταση διάθεσης και συναίσθημα, ποιότητα ζωής και στυλ προσωπικότητας. Οι τομείς που εξετάζονται στην αξιολόγηση ενός ατόμου καθορίζονται από το αίτημα παραπομπής, τις δυσκολίες και τα συμπτώματα του θεραπευόμενου και οι παρατηρήσεις που γίνονται κατά τη διάρκεια της συνέντευξης και της χορήγησης των δοκιμασιών.
Γιατί να γίνει νευροψυχολογική αξιολόγηση;
Η νευροψυχολογική αξιολόγηση καταγράφει μοτίβα δυνατοτήτων και αδυναμιών μεταξύ των γνωστικών και συμπεριφορικών λειτουργιών. Δεν υπάρχει κάποιο τεστ αυτισμού ή τεστ ΔΕΠΥ που να δίνει αξιόπιστες απαντήσεις. Αντιθέτως η νευροψυχολογική αξιολόγηση μπορεί με σαφήνεια και επιστημονικό τρόπο να μας δώσει στοιχεία. Θα βοηθήσει σε μια διαφορική διάγνωση (π.χ., για να προσδιορίσετε εάν πιθανές νοητικές και συμπεριφορικές αλλαγές σχετίζονται με μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή/ΔΕΠΥ/αυτισμό, διαταραχή διάθεσης, ή υπάρχει άλλη αιτιολογία).
Θα βοηθήσει στην αξιολόγηση πριν και μετά την εφαρμογή παρέμβασης ώστε να προσδιοριστεί εάν μια δεδομένη θεραπεία είναι κατάλληλη για ένα συγκεκριμένο άτομο και εάν η θεραπεία είχε θετικές ή αρνητικές επιπτώσεις στις ψυχικές λειτουργίες και συμπεριφορά. Θα αποκαλύψει τομείς της καθημερινής λειτουργικότητας με τους οποίους ο θεραπευόμενος μπορεί να χρειαστεί βοήθεια. Για παράδειγμα, θα ωφεληθεί το άτομο από ορισμένες γνωσιακές ή συμπεριφορικές θεραπείες, φαρμακοθεραπεία ή συνδυασμό ; Στο θεραπευτικό κέντρο Νους στη Θεσσαλονίκη, η διεπιστημονική ομάδα μας προσπαθεί να εξάγει τις απαραίτητες πληροφορίες στο συντομότερο δυνατό χρόνο ώστε να προχωρήσουμε σε διαχείριση των δυσκολιών του θεραπευόμενου άμεσα.
Ιωάννα Σαμαρά
Νευροψυχολόγος, Ειδική Aγωγή
Παιδιών και Εφήβων