Ψυχωτικές Διαταραχές
H σχιζοφρένεια ανήκει στις ψυχωτικές διαταραχές και χαρακτηρίζεται από μια ποικιλόμορφη συμπτωματολογία, που έχει ως βάση την διαταραχή σκέψης, συναισθήματος και συμπεριφοράς. Το άτομο δυσκολεύεται να κρίνει και να αντιληφθεί την πραγματικότητα ενώ μπορεί να αντιλαμβάνεται ερεθίσματα και εμπειρίες (οπτικές/ακουστικές/οσφρητικές/απτικές) οι οποίες δεν υφίστανται: η σκέψη, τα συναισθήματα, η γλώσσα, οι αισθήσεις, η αντίληψη του εαυτού και της συμπεριφοράς χαρακτηρίζονται από σημαντικές στρεβλώσεις.
Η σχιζοφρένεια ξεκινά συνήθως στα τέλη της εφηβείας και τις αρχές της ενήλικης ζωής. Είναι μια χρόνια ψυχική διαταραχή, με πρόδρομο, ενεργή και υπολειμματική φάση, και παρουσιάζει διαφορετικές κλινικές μορφές και είδη.
Τα συμπτώματά της διακρίνονται κατά βάση σε θετικά και αρνητικά.
Τα θετικά συμπτώματα περιλαμβάνουν παραληρητικές ιδέες, ψευδαισθήσεις (οπτικές, ακουστικές κ.ά.), αποδιοργανωμένο λόγο (ασυναρτησία ή συχνός εκτροχιασμός) ή αποδιοργανωμένη συμπεριφορά (εκκεντρική, επιθετική, αυτοκαταστροφική).
Τα αρνητικά συμπτώματα περιλαμβάνουν μειωμένο συναίσθημα, μειωμένα επίπεδα ευχαρίστησης ή ενδιαφέροντος, περιορισμένη ευφράδεια λόγου ή οργανωτική ικανότητα, κατατονικότητα και απόσυρση.
Συχνά υπάρχουν και κινητικά συμπτώματα, ενώ είναι σημαντική και η έκπτωση στις γνωστικές λειτουργίες.
Ως αποτέλεσμα αυτών, το άτομο με σχιζοφρένεια βιώνει μια σημαντική έκπτωση στα περισσότερα επίπεδα λειτουργικότητάς του και δυσκολεύεται ουσιαστικά να προσαρμοστεί στην καθημερινότητα και τις απαιτήσεις της, ενώ ασκείται ταυτόχρονα πίεση στο οικογενειακό περιβάλλον.
Στην πορεία της διαταραχής, συνήθως υπάρχουν διακριτά επεισόδια και είναι σημαντικό να υπογραμμίσουμε την σπουδαιότητα της έγκαιρης αντιμετώπισης του πρώτου. Το πρώτο επεισόδιο είναι κομβικό για την μελλοντική εξέλιξη της ψύχωσης και την ευρύτερη πορεία ζωής του ατόμου. Όσο νωρίτερα υπάρξει διάγνωση και αντιμετώπιση και όσο πιο σταθερή είναι η φροντίδα γύρω από την διαταραχή και το άτομο, ακόμα και στην ήπια συμπτωματολογία, τόσο λιγοστεύουν οι πιθανότητες των υποτροπών και η αύξηση της διάρκειας και της έντασης των συμπτωμάτων.
Αν και η σχιζοφρένεια διάγει χρόνια πορεία και μπορεί να αποκτήσει βαριά μορφή, δεν αποκλείεται το άτομο να μπορέσει να ζήσει, με την κατάλληλη υποστήριξη και επαγγελματική βοήθεια, μια όσο το δυνατόν φυσιολογική ζωή.
Η παραληρητική διαταραχή είναι ένας τύπος ψυχωτικής διαταραχής στον οποίο το άτομο εμφανίζει κάποια στιγμή στην ζωή του ένα συγκεκριμένο παραλήρημα. Ως παραλήρημα θεωρούνται επίμονες και αμετακίνητες σκέψεις σχετικά με εμπειρίες και καταστάσεις που δεν συνάδουν με την πραγματικότητα. Παραδείγματα τέτοιων παραληρητικών σκέψεων και τύπων είναι:
- Δίωξης, Συνωμοσίας, Κατασκόπευσης ή παρακολούθησης (π.χ. το άτομο αισθάνεται ότι αποτελεί στόχο κακόβουλων συμπεριφορών, ότι προσπαθούν να ελέγξουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά του)
- Ενοχής και αυτομομφής (π.χ. αβάσιμες τύψεις και πολύ έντονη ενοχή)
- Αναφοράς (π.χ. οι άνθρωποι γύρω του ή η τηλεόραση αναφέρονται σε αυτό)
- Υποχονδριακός, σωματικός (π.χ. κάτι ανεξήγητο ή καταστροφικό συμβαίνει στο σώμα του)
- Μεγαλείου (π.χ. είναι μοναδικό, ξεχωριστό από τους άλλους ή ενσαρκώνει κάποια σημαντική ιστορική προσωπικότητα)
- Ζηλοτυπίας ή Ερωτομανίας (π.χ. η/ο σύντροφός του/της τον απατά)
Η διαταραχή ξεκινά στη μέση ηλικία και συνήθως υπάρχει μια παραληρητική ιδέα με συγκεκριμένο περιεχόμενο π.χ. συνωμοσίας. Η πίστη σ΄ αυτήν την ιδέα είναι έντονη και δεν μπορεί να αμφισβητηθεί, χωρίς ωστόσο να υπάρχει έκπτωση στις γνωστικές λειτουργίες.
Τα άτομα δεν παρουσιάζουν εμφανώς αλλόκοτη συμπεριφορά γι’ αυτό και μπορεί να παραμένουν λειτουργικά για χρόνια, χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες. Φυσικά, μπορεί να αντιμετωπίζουν σημαντικά προβλήματα σε διαπροσωπικό και κοινωνικό επίπεδο, ενώ δεν αποκλείεται να βιώνουν χρόνιο στρες λόγω της δυσκολίας τους να διαχειριστούν τις σκέψεις τους.
Για τη θεραπεία της παραληρητικής διαταραχής χρησιμοποιείται συνδυασμός ψυχοθεραπείας και αντιψυχωτικής φαρμακευτικής αγωγή.
Το επεισόδιο προκύπτει απότομα, συχνά μετά από κάποιον στρεσογόνο παράγοντα, και τα συμπτώματα είναι αρκετά έντονα, τρομάζοντας συχνά το περιβάλλον του ατόμου. Κατά τη διάρκεια ενός ψυχωτικού επεισοδίου, τα άτομα μπορεί να εμφανίσουν διάφορα συμπτώματα, όπως παραισθήσεις, ψευδαισθήσεις, παραληρητικές ιδέες, αποδιοργανωμένη σκέψη ή ομιλία και διαταραχές στην αντίληψη και τη συμπεριφορά. Οι ψευδαισθήσεις περιλαμβάνουν το να βλέπουμε, να ακούμε ή να αισθανόμαστε πράγματα που δεν υπάρχουν στην πραγματικότητα, ενώ οι παραισθήσεις είναι διαστρεβλωμένα βιώματα αντικειμένων που υπάρχουν στην αντίληψή μας, αλλά εμείς τα αντιλαμβανόμαστε ως κάτι άλλο από αυτό που είναι. Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να επηρεάσουν σημαντικά την ικανότητα ενός ατόμου να λειτουργεί και να σχετίζεται με άλλους.
Είναι βασικό να τονίσουμε ότι η έγκαιρη διάγνωση και θεραπευτική αντιμετώπιση του πρώτου ψυχωτικού επεισοδίου αποτελεί μια καίρια ψυχοθεραπευτική παρέμβαση για το άτομο που νοσεί. Με την κατάλληλη υποστήριξη μπορεί να αποφευχθεί η μετάβαση στην ψύχωση, να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος για μελλοντικές υποτροπές και το άτομο να επιστρέψει πολύ πιο γρήγορα σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο λειτουργικότητας και στις επαγγελματικές και κοινωνικές του δραστηριότητες. Με δεδομένο τον μέσο όρο ηλικίας στην οποία εμφανίζεται ένα πρώτο ψυχωτικό επεισόδιο, δηλαδή από την εφηβεία μέχρι τις αρχές της ενήλικης ζωής, καταλαβαίνουμε πόσο σημαντική μπορεί να είναι μια τέτοια παρέμβαση για το συνολικό επίπεδο ζωής και λειτουργικότητας του ατόμου.
Εάν εσείς ή κάποιος που γνωρίζετε βιώνει ψυχωσικό επεισόδιο, είναι σημαντικό να αναζητήσετε άμεση ιατρική βοήθεια. Ένας επαγγελματίας ψυχικής υγείας ή ένας πάροχος υγειονομικής περίθαλψης μπορεί να πραγματοποιήσει μια ενδελεχή αξιολόγηση, να παράσχει ακριβή διάγνωση και να αναπτύξει ένα κατάλληλο σχέδιο θεραπείας. Η θεραπεία συνήθως περιλαμβάνει συνδυασμό φαρμακευτικής αγωγής, ψυχοθεραπείας και υπηρεσιών υποστήριξης προσαρμοσμένων στις συγκεκριμένες ανάγκες του ατόμου. Πολύ σημαντικό παραμένει το να υποστηριχθεί κατάλληλα και το στενό περιβάλλον του ατόμου, τόσο σε επίπεδο προσωπικής ενδυνάμωσης, γνώσης και ενημέρωσης γύρω από την διαταραχή όσο και σε ό,τι αφορά την καλύτερη δυνατή υποστήριξη του αγαπημένου ατόμου που νοσεί.
- ψευδαισθήσεις
- παραληρητικές ιδέες
- αποδιοργανωμένη σκέψη
- διακυμάνσεις της διάθεσης
- μειωμένη κοινωνική λειτουργικότητα
Διακρίνονται δύο τύποι. Στον διπολικό τύπο εμφανίζονται συμπτώματα μανίας και κατάθλιψης, μεικτά δηλαδή επεισόδια, ενώ στον καταθλιπτικό τύπο εμφανίζονται μόνο συμπτώματα κατάθλιψης.
Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι τα συμπτώματα και οι εμπειρίες που σχετίζονται με αυτήν την διαταραχή μπορεί να διαφέρουν ευρέως μεταξύ των ατόμων, γι’ αυτό και είναι επιτακτική η καθοδήγηση ενός επαγγελματία, που μπορεί να αξιολογήσει κατάλληλα τον τύπο της σχιζοσυναισθηματικής διαταραχής, τη σοβαρότητα και τη διάρκειά της. Τα στοιχεία αυτά καθορίζουν και την θεραπευτική αντιμετώπιση, η οποία συνδυάζει ψυχοθεραπεία και φαρμακευτική αγωγή.
Η αναζήτηση επαγγελματικής βοήθειας και η δημιουργία ενός ισχυρού συστήματος υποστήριξης είναι απαραίτητα βήματα για τη διαχείριση της Σχιζοσυναισθηματικής Διαταραχής.
