Γνωστική Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία (CBT)
O Αaron Beck ανέπτυξε στις αρχές του 1960 ένα είδος ψυχοθεραπείας το οποίο αρχικά ονόμασε «γνωστική θεραπεία». Η Γνωστική θεραπεία είναι σήμερα συνώνυμη με τη Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία. Το γνωστικό μοντέλο της Γνωσιακής Συμπεριφορικής Θεραπείας δηλώνει ότι ο δυσλειτουργικός τρόπος σκέψης (που επηρεάζει τη διάθεση και τη συμπεριφορά του ασθενή) είναι κοινό στοιχείο σε όλες τις ψυχικές διαταραχές. Όταν οι άνθρωποι μαθαίνουν να αξιολογούν τις σκέψεις τους με ένα πιο ρεαλιστικό και προσαρμοστικό τρόπο, βιώνουν βελτίωση στη συναισθηματική τους κατάσταση και στη συμπεριφορά τους. Για παράδειγμα, αν ήμασταν έντονα καταθλιπτικοί και είχαμε παραβλέψει κάποιους λογαριασμούς μπορεί να είχαμε μια αυτόματη σκέψη, μια ιδέα που φαίνεται να περνά από το μυαλό μας: «Δεν μπορώ να κάνω τίποτα σωστά» . Αυτή η σκέψη θα μπορούσε στη συνέχεια να οδηγήσει σε μια συγκεκριμένη αντίδραση: μπορεί να αισθανόμασταν λυπημένοι (συναίσθημα) και να ξαπλώναμε στο κρεβάτι μας (συμπεριφορά). Εάν στη συνέχεια εξετάζαμε την εγκυρότητα αυτής της ιδέας θα μπορούσαμε να συμπεράνουμε ότι είχαμε κάνει μια υπεργενίκευση και ότι στην πραγματικότητα μπορεί να έχουμε κάνει πολλά πράγματα καλά. Κοιτάζοντας την εμπειρία μας από αυτό το πρίσμα, θα μπορούσαμε πιθανότατα να αισθανθούμε καλύτερα και να οδηγηθούμε σε μια πιο λειτουργική συμπεριφορά.
Για μια μονιμότερη βελτίωση στη διάθεση και τη συμπεριφορά των ασθενών, ο θεραπευτής δουλεύει σε ένα βαθύτερο επίπεδο γνωσιών, πεποιθήσεων δηλαδή και παγιωμένων ιδεών των ασθενών για τον εαυτό τους, τον κόσμο και το μέλλον. Η τροποποίηση των υποκειμενικών δυσλειτουργικών πεποιθήσεων παράγει μια σταθερή αλλαγή. Για παράδειγμα, εάν υποτιμάμε επανειλημμένα τις ικανότητες μας, μπορεί να έχουμε μια πυρηνική πεποίθηση της ανεπάρκειας. Η τροποποίηση αυτής της γενικής πεποίθησης ( δηλαδή να βλέπουμε τον εαυτό μας σε μια πιο ρεαλιστική βάση όπου έχουμε και πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα) μπορεί να αλλάξει την αντίληψη μας για τις συγκεκριμένες καταστάσεις. Δεν θα υπάρχουν πλέον τόσο δυσλειτουργικές σκέψεις που επιφέρουν δυσφορία συναισθηματικά πχ « δε μπορώ να κάνω τίποτα σωστά». Αντ΄αυτού σε περιπτώσεις όπου θα κάνουμε λάθος , μάλλον θα σκεφτούμε «Δεν είμαι καλός σε αυτό» (μόνο στη συγκεκριμένη εργασία).
Η θεραπεία βασίζεται στον τρόπο αντίληψης (conceptualization) ή κατανόησης του κάθε ασθενή (τις συγκεκριμένες πεποιθήσεις και πρότυπα συμπεριφοράς). Ο θεραπευτής προσπαθεί μέσα από διάφορους τρόπους να επιτύχει μια γνωστική αλλαγή τρόπου σκέψης καθώς και του συστήματος πεποιθήσεων του ασθενή, ώστε να δημιουργηθεί μια μόνιμη συναισθηματική και συμπεριφορική αλλαγή.
Τι μας δείχνει η έρευνα; Η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία έχει αξιολογηθεί εκτεταμένα. Μέχρι τώρα πάνω από 500 μελέτες έκβασης έδειξαν την αποτελεσματικότητα της Γνωσιακής Συμπεριφορικής Θεραπείας σε ένα ευρύ φάσμα ψυχιατρικών , ψυχολογικών και ιατρικών προβλημάτων με ψυχολογικούς παράγοντες. Η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία έχει προσαρμοστεί να είναι αποτελεσματική και σε ασθενείς όλων των ηλικιών από σχολικούς ασθενείς μέχρι ηλικιωμένους.
Βασικές αρχές της συγκεκριμένης θεραπείας είναι :
- Η θεραπεία βασίζεται στον διαρκώς εξελισσόμενο τρόπο κατανόησης του ασθενή
- Η θεραπεία απαιτεί μια καλή θεραπευτική σχέση, μια συμμαχία ανάμεσα σε θεραπευτή και ασθενή
- Η θεραπεία είναι προσανατολισμένη στους θεραπευτικούς στόχος και στο παρόν
- Η θεραπεία επιδιώκει να διδάξει τον ασθενή πως να γίνει θεραπευτής του εαυτού του και δίνει έμφαση στην πρόληψη υποτροπών
Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός ειδών Γνωσιακής Συμπεριφορικής Θεραπείας οι οποίες μοιράζονται κοινά χαρακτηριστικά ωστόσο ο τρόπος αντίληψης και η έμφαση που δίνεται στην εφαρμογή της θεραπείας διαφέρουν μέχρι ενός βαθμού. Αυτές περιλαμβάνουν την ορθολογική – λογικοθυμική θεραπεία (Ellis), τη διαλλακτική συμπεριφορική θεραπεία (Linehan), τη θεραπεία αποδοχής και δέσμευσης, τη θεραπεία έκθεσης και άλλες.
Κοινός στόχος όλων των θεραπειών είναι να βοηθήσουν τους ασθενείς να πετύχουν τις επιθυμητές αλλαγές στον τρόπο που σκέφτονται, αισθάνονται και συμπεριφέρονται
