Ψυχανάλυση & Ψυχαναλυτική Ψυχοθεραπεία

Η Ψυχανάλυση

Η ψυχανάλυση αποτελεί ένα σύνολο θεωριών για την ανάδειξη και κατανόηση του ανθρώπινου ψυχισμού, από τις οποίες αναπτύχθηκαν θεραπευτικές τεχνικές που στο σύνολό τους διαμορφώνουν την κλινική μέθοδο για την αξιολόγηση και τη θεραπεία ψυχικών διαταραχών, μέσω της διαδικασίας, που ονομάζεται ψυχαναλυτική διαδικασία.

Κατά την ψυχαναλυτική διαδικασία το άτομο σταδιακά εσωτερικεύει την σταθερότητα του ψυχαναλυτικού πλαισίου και οικειοποιείται τον χώρο και τον χρόνο του πλαισίου αυτού, που είναι εξολοκλήρου αφιερωμένο στο άτομο, ώστε να εκφράσει (ίσως και για πρώτη φορά στη ζωή του) με απόλυτη ελευθερία, ειλικρίνεια, αποδοχή και κατανόηση, τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις αναμνήσεις, τις εμπειρίες και τα βιώματά του, το σύνολο δηλαδή του εσωτερικού κόσμου του.

Άνθρωπος και Ψυχανάλυση

Η ψυχανάλυση απευθύνεται σε ανθρώπους που αντιμετωπίζουν ψυχικές δυσκολίες οι οποίες μπορεί να εκφράζονται με συμπτώματα όπως στρες, άγχος, φοβίες, εμμονές, κατάθλιψη, ενοχές, ξεσπάσματα, αυτοϋποτίμηση, χαμηλή αυτοεκτίμηση, αυτοκαταστροφικότητα, ετεροκαταστροφικότητα κ.ά.
Οι ψυχικές αυτές δυσκολίες έχουν ως αποτέλεσμα το άτομο να βιώνει ένα αίσθημα ανικανοποίητου τόσο όσον αφορά τον εαυτό του όσο και τις διαπροσωπικές σχέσεις του (οικογενειακές, συντροφικές, κοινωνικές, επαγγελματικές), αφήνοντάς το με ένα αίσθημα κενού και ματαιότητας σαν να μη ζει την ζωή του.

Η ψυχανάλυση ωστόσο, ουσιαστικά αφορά τον κάθε άνθρωπο, που είτε αντιμετωπίζει συγκεκριμένα ενοχλήματα, προβλήματα ή συμπτώματα, είτε ενδιαφέρεται κυρίως να ανακαλύψει και να αναδείξει κρυμμένα στοιχεία του ψυχισμού του, τα οποία σε όλους μας, με έναν ακατανόητο τρόπο επηρεάζουν πυρηνικά την ζωή μας και μας κάνουν να αναρωτιόμαστε αυτά τα «Τι;».
Τι με έπιασε και το έκανα αυτό;
Τι ένιωσα και συμπεριφέρθηκα έτσι;
Τι είναι αυτό μέσα μου που με δυσκολεύει τόσο;
Τί συμβαίνει και μένω με ένα αίσθημα ανικανοποίητου;
Όλα αυτά και τόσα ακόμη αμέτρητα «Τι;» βρίσκονται στην ψυχική δομή που η ψυχαναλυτική θεωρία αποκαλεί «Ασυνείδητο», τα απέραντα σκοτάδια του οποίου προσπαθεί ως ένα βαθμό να φωτίσει η ψυχανάλυση έχοντας ως στόχο έναν πιο ουσιαστικό και πλήρη τρόπο ύπαρξης του ατόμου.


Ο Ψυχαναλυόμενος/Αναλυόμενος

Κατά την ψυχαναλυτική διαδικασία ο αναλυόμενος λεκτικοποίει τους ελεύθερους συνειρμούς του με στόχο την ανάδειξη του ασυνείδητου ψυχισμού του και των ενδοψυχικών συγκρούσεων που λαμβάνουν χώρα σε αυτό.

Ο Ψυχαναλυτής/Αναλυτής

Ο αναλυτής με τις θεωρητικές, κλινικές και εμπειρικές γνώσεις του, αλλά πάνω από όλα με το δικό του προσωπικό βιωματικό ταξίδι ενόρασης και αυτογνωσίας (που πραγματοποιεί στην εκπαιδευτική προσωπική ανάλυση του, διάρκειας κατά το ελάχιστο μισής δεκαετίας και συχνότητας τουλάχιστον τριών συνεδρίων την εβδομάδα), στέκεται ως συμπαραστάτης και συνοδοιπόρος του αναλυόμενου στην ανακάλυψη του αληθή εαυτού του, ένα ταξίδι που δεν μπορεί να το πραγματοποιήσει κανένας μόνος του, αλλά πάντα χρειάζεται αυτός ο «άλλος».

Η Ψυχαναλυτική Σχέση

Η ασφάλεια που προσφέρει το ψυχαναλυτικό απόρρητο και η απομάκρυνση από οποιουδήποτε είδους κριτικής ή λογοκρισίας του αναλυτή απέναντι στα όσα αναφέρει ο αναλυόμενος, επιτρέπουν την εγκαθίδρυση μιας μοναδικής σχέσης μεταξύ τους, της επονομαζόμενης ψυχαναλυτικής σχέσης.
Η ψυχαναλυτική σχέση αποτελεί μια μοναδική θεραπευτική σχέση μεταξύ αναλυόμενου και αναλυτή με έναν ξεκάθαρο κοινό στόχο, που είναι όχι απλά η ανακούφιση από τις ψυχικές ενοχλήσεις, προβλήματα, συμπτώματα, αλλά η σε βάθος επανατοποθέτηση του εαυτού.

Ο Ελεύθερος Συνειρμός

Η ψυχανάλυση ως διαδικασία βασίζεται στον θεμελιώδη κανόνα του ελεύθερου συνειρμού.
Μέσω του ελεύθερου συνειρμού, ο αναλυόμενος αναφέρει όσα διέρχονται στο νου του στο εδώ και τώρα της ψυχαναλυτικής συνεδρίας, χωρίς να αυτολογοκρίνει την όποια σκέψη του, θεωρώντας ότι είναι αστεία, γελοία, ανούσια, ασήμαντη, ανόητη, χαζή, άστοχη, άσχετη, προσβλητική, αηδιαστική, ντροπιαστική, ασήμαντη, ανούσια ή οτιδήποτε άλλο.
Όλα είναι σημαντικά και ουσιώδη, καθώς αποκαλύπτουν κατευθύνσεις προς το ασυνείδητο του αναλυόμενου και φανερώνουν τις ανεπίλυτες ενδοψυχικές συγκρούσεις που τον ταλαιπωρούν και περιορίζουν την ύπαρξη του.
Δίνεται έτσι η δυνατότητα μιας βαθύτερης διερεύνησης του ψυχισμού, μέσω του ελεύθερου συνειρμού και της μοναδικότητας της ψυχαναλυτικής σχέσης, δημιουργώντας ένα συνολικό βίωμα του αναλυόμενου, ο οποίος σταδιακά απελευθερώνεται και επανατοποθετείται ως προς τον εαυτό του και τις διαπροσωπικές σχέσεις του.

Τα Χαρακτηριστικά του Ψυχαναλυτικού Πλαισίου

Το ψυχαναλυτικό πλαίσιο χαρακτηρίζεται από τα εξής:

• τον Χώρο του Ψυχαναλυτικού Πλαισίου
• τη Συχνότητα των Ψυχαναλυτικών Συνεδριών
• τη Διάταξη του Ψυχαναλυτικού Πλαισίου
• τη Διάρκεια της Ψυχαναλυτικής Συνεδρίας
• τη Διάρκεια της Ψυχαναλυτικής Διαδικασίας.

Ο Χώρος του Ψυχαναλυτικού Πλαισίου

Το ψυχαναλυτικό πλαίσιο απαιτεί ένα χώρο άνετο, ήσυχο, καθαρό, αρκούντως ζεστό, επαρκώς φωτισμένο και ιδανικά απομονωμένο, ώστε να διατηρείται το απόρρητο και η εχεμύθεια.

Η Συχνότητα των Ψυχαναλυτικών Συνεδριών

Επιπροσθέτως, το ψυχαναλυτικό πλαίσιο προϋποθέτει, να έχουν οριστεί εξαρχής και από κοινού μεταξύ αναλυόμενου και αναλυτή, συγκεκριμένες σταθερές εβδομαδιαίες μέρες και ώρες συνεδριών, οι οποίες πρέπει να τηρούνται με όσο περισσότερη ευλάβεια γίνεται και από τους δύο, ώστε να αποφεύγονται τυχόν κενά στο ρυθμικό χαρακτήρα της ψυχαναλυτικής διαδικασίας.

Η Διάταξη του Ψυχαναλυτικού Πλαισίου

Στο πλαίσιο της κλασικής ψυχανάλυσης ο αναλυόμενος ξαπλώνει αναπαυτικά στο ντιβάνι με τον αναλυτή καθισμένο πίσω του (εκτός του οπτικού του πεδίου) και αφήνεται στους ελεύθερους συνειρμούς του, δηλαδή σε οτιδήποτε έρχεται στο νου του εκείνη τη δεδομένη στιγμή, άνευ αυτολογοκρισίας.
Στην ασφάλεια της συνθήκης αυτής επιτρέπεται στον αναλυόμενο να λεκτικοποιήσει το οτιδήποτε και να βυθιστεί σε αναμνήσεις, βιώματα, εμπειρίες, όνειρα και φαντασιώσεις στο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον, εισερχόμενος σε μια εκ βαθέων (de profundis) επαφή με τον εαυτό του, τις πραγματικές ανάγκες, επιθυμίες και τα θέλω του.
Στο πλαίσιο της ψυχαναλυτικής ψυχοθεραπείας το θεωρητικό υπόβαθρο είναι κοινό με αυτό της κλασικής ψυχανάλυσης, ωστόσο ο αναλυόμενος αντί να ξαπλώνει στο ντιβάνι με τον αναλυτή καθισμένο πίσω του (εκτός του οπτικού του πεδίου), κάθεται στην πολυθρόνα σε διάταξη πρόσωπο με πρόσωπο με τον αναλυτή.

Η Διάρκεια της Ψυχαναλυτικής Συνεδρίας

Η κάθε ψυχαναλυτική συνεδρία διαρκεί 50 λεπτά.
Στην κλασική ψυχανάλυση όπου η ψυχαναλυτική διαδικασία εμβαθύνει στο μέγιστο δυνατό του ασυνείδητου ψυχισμού, απαιτείται συχνότητα τουλάχιστον τριών συνεδριών την εβδομάδα.
Στην ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία όπου η ψυχαναλυτική διαδικασία ακολουθεί πιο αργούς ρυθμούς, ιδανικά πραγματοποιείται μία συνεδρία ανά εβδομάδα.

Η Διάρκεια της Ψυχαναλυτικής Διαδικασίας

Η χρονική διάρκεια μια ψυχαναλυτικής διαδικασίας δε μπορεί να καθοριστεί εκ των προτέρων, καθώς ο κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός και καλείται να πραγματοποιήσει το δικό του προσωπικό ψυχαναλυτικό ταξίδι, έχοντας πάντα ως συνοδοιπόρο τον αναλυτή του.
Παρ´όλα αυτά, τόσο ο αναλυόμενος όσο και ο αναλυτής είναι ελεύθεροι οποιαδήποτε στιγμή, να διακόψουν ή να τερματίσουν την ανάλυση.
Εντούτοις ιδανικά απαιτείται ένα ελάχιστο δύο ετών ψυχαναλυτικής διαδικασίας και σε περίπτωση που αναλυτής και αναλυόμενος συναποφασίσουν ότι αυτή μπορεί να ολοκληρωθεί, μεταβαίνουν στο σημαντικότατο κλείσιμο της ανάλυσης που διαρκεί με την σειρά του τουλάχιστον 6 μήνες.

Ο Στόχος

Με βάση λοιπόν το καθορισμένο του ψυχαναλυτικού πλαισίου και της ψυχαναλυτικής τεχνικής, ισχυροποιείται σταδιακά όλο και περισσότερο η μοναδικότητα της ψυχαναλυτικής σχέσης, με την ενόραση και αυτογνωσία που αυτή αναδεικνύει, εδραιώνοντας την επανατοποθέτηση του αναλυόμενου ως προς τον εαυτό του και τον κόσμο γύρω του, μέσα από την μακροχρόνια, επίπονη και επώδυνη ψυχαναλυτική διαδικασία, ώστε εντέλει να επιτευχθεί ο στόχος της ικανοποίησης και πληρότητας του ατόμου όσον αφορά την ύπαρξη και τις διαπροσωπικές σχέσεις του.